اقتصاد زیرزمینی (2)

   مؤسسه ی «تحقیقات حکومـت‌داری بـازل»، با بررسی مـؤلفه‌ های مختلف

سیاسی و مالی در 149 کشور جهان، آنها را بر اساس شاخص ضد پولشویی 

رتبه‌بندی کرده است که ایـران، افغانستـان و تاجیکستـان به ترتیب در جایگاه‌ 

اول تا سوم پولشویی در بین این 149 کشور مورد مطالعه قرار گرفته‌ اند!

                                 پول شویی چیست؟

   پولشویی به زبان ساده یک تکنیک متداول است که مجرمان از آن استفاده

می‌کنند تا پولی را که از راه غیرقانونی به‌دست آورده‌اند، به‌ شیوه‌ هایی قانونی

وارد دنیای اقتصاد کنند. پولی که از هر نوع فعالیت غیرقانونی از قاچاق کالا

گرفته تا فعالیت‌های تروریستی به دست آمده است، طی فرآیند پولشویی به

پولی تبدیل می‌شود که انگار از یک فعالیت کاملا" قانونی به‌ دست آمده‌ است.

در واقع این پول که از فعالیت‌های خلافکارانه به‌ دست آمده «کثیف» است و

شستن آن باعث می‌شود که تمیز به‌ نظر برسد!

   پس مسلم است که «پولشویی» خودش یک خلاف بزرگ است. خلافکارانی

که به پولشویی نیاز دارند، عمدتا" قاچاقچیان، از جمله قاچاقچیان مواد مخدر،

اختلاس‌گران، مفسدان سیاسی، باج‌ گیران، تروریست‌ها و کلاه‌ برداران اند.

   پس وقتی که درآمدهای کسب شده «توجیه قانونی» ندارد، برای این که از

حالت غیرقانونی خارج شوند و شکل پول‌های معمول را به خود بگیرند،

بوسیله ی پولشویی، تطهیر می‌شوند. به عبارت دیگر پول‌شویی تبدیل سود

حاصل از خلافکاری و فساد به دارایی‌های به ظاهر مشروع است. قانونی کردن

درآمدهای غیر قانونی، مشروع کردن پول‌های نامشروع و تطهیر پول‌های حرام 

و یا تبدیل پول‌های کثیف ناشی از اعمال خلاف به پول‌های تمیز و پاک، را

پولشویی می‌ نامیم.

               اما پول شویی چگونه انجام می شود:

   تطهیر پول روشهای پیچیده و متنوعی دارد. این شیوه ها به عواملی چون

نوع خلاف انجام شده، سیستم اقتصادی کشورها، قوانین و مقررات کشوری

که در آنجا خلاف صورت گرفته است، و یا مقررات کشوری که پول در آنجا

تطهیر می‌شود بستگی دارد. از معمول ترین و مهم ترین روش های پولشویی

این است که پولشویان برای کاهش جلب توجه مجریان قانون، مقادیر زیاد پول

نقد را به مقادیر کوچکی تبدیل یا به طور مستقیم در بانک سرمایه گذاری

می کنند، یا آن را در موسسات تولیدی، سرمایه گذاری می کنند، یا با آن

سهام و اوراق بهادار می خرند، یا به ایجاد سازمان خیریه ی قلابی اقدام کرده، 

یا در بخش ساختمان و بساز و بفروشی، پول کثیف  را به کار می بندند، یا در

بازارهای طلا و الماس و مزایده های اجناس هنری و کالاهای قدیمی و آنتیک،

وارد شده و پول کثیف را خرج می کنند. 

   انتقال پول به کشورهای دارای مقررات بانکی آزاد مانند کشور سوییس نیز از

اصلی ترین روشهای پولشویی در جهان امروز است.

           چرا این کار به «شستن» تشبیه شده است:

      واژه ی «پول شویی» که ترجمه ی Money laundering  است، از واژه ی

Laundromat به معنی «رختشویخانه» گرفته شده است که داستان آن به

زمان فعالیت گروه های مافیایی در آمریکا از جمله آل کاپون برمی گردد. آل کاپون

و دار و دسته اش برای قانونی جلوه دادن درآمدهای هنگفتی که از فعالیت های

مجرمانه ی خود کسب می‌کردند اقدام به نصب دستگاه های رختشویخانه در

نقاط مختلف شهرها و ایالات آمریکا می کردند و درآمدهای خود را به این کسب

و کار نسبت می دادند.

   از نظر محل وقوع اعمال مجرمانه و انجام پولشویی، چهار گونه پولشویی

وجود دارد:

   1ـ ممکن است پول کثیف از فعالیت های مجرمانه در داخل کشور به دست

آید و در داخل نیز شسته شود.

   2ـ ممکن است این پول ها در خارج از کشوری که جرم در آنجا صورت گرفته،

تطهیر شوند.

   3ـ ممکن است این پولها در خارج از کشور به دست آیند و در خارک از کشور

نیز تطهیر شوند.

   4ـ ممکن است این پولها در خارج از کشور به دست آید و در داخل شسته

شوند. 

                               آثار پولشویی بر اقتصاد:

   پولشویی در یک جامعه، دارای آثار و تبعات منفی فراوانی در عرصه های

مختلف اقتصادی و اجتماعی است. تبعات منفی این پدیده ی شوم موجب

شده تا حاکمیت کشورها ـ همگام با مراجع بین المللی ـ در صدد مبارزه با

آن برآیند تا از وقوع این جرم در موسسات مالی پیشگیری نموده و یا در

صورت وقوع، متخلفان را شناسایی و تنبیه کنند.

   از جمله اثرات منفی اقتصادی و اجتماعی پولشویی عبارت اند از: گسترش

فساد و ارتشاء در سطح جامعه، کاهش اعتماد به بازارهای مالی، کاهش درآمد

دولت، تقویت منابع و شبکه مالی مجرمین، تخریب بازارهای مالی، فرار سرمایه

به صورت غیرقانونی از کشور، کاهش در نرخ سالانه ی تولید ناخالص ملی،

ورشکستگی بخش خصوصی، کاهش بهره‌وری در بخش واقعی اقتصاد، افزایش

ریسک خصوصی سازی، تخریب بخش خارجی اقتصاد، بی‌ثباتی در روند نرخ‌های

ارز و بهره، توزیع نابرابر درآمد.

   مؤسسه ی تحقیقات حکومت‌ داری بازل، با بررسی مؤلفه‌ های مختلف

سیاسی و مالی در 149 کشور جهان، آنها را بر اساس شاخص ضد پولشویی 

رتبه‌بندی کرده است. بر این اساس، ایران، افغانستان و تاجیکستان به ترتیب در

در جایگاه‌ اول تا سوم پولشویی قرار گرفته‌ اند. همچنین از نظر «گروه ویژه ی

اقدام مالی»، ایران در کنار کره شمالی دو کشوری هستند که در لیست سیاه

این گروه جهانی قرار دارند.

                   قانون مبارزه با پولشویی در ایران:

   مطابق اصل 49 قانون اساسی مصوب 1358، دولت موظف است ثروت‌های

ناشی از ربا، غصب، رشوه، اختلاس، سرقت، قمار، سوء استفاده از موقوفات،

سوء استفاده از مقاطعه‌ کاری‌ها و معاملات دولتی، فروش زمین‌ های موات و

مباحات اصلی، دایر کردن اماکن فساد و سایر موارد غیرمشروع را گرفته و به

صاحب حق رد کند و در صورت معلوم نبودن صاحب مال، آن درآمدها را به خزانه

واریز کند. این حکم باید با رسیدگی، تحقیق و ثبوت شرعی اجرا شود. با توجه

به این اصل حاکمیت الزاما" باید با این نوع از جرایم برخورد قانونی و لازم را

داشته باشد و از تولید و گسترش این جرایم جلوگیری کند. همچنین مطابق 

ماده 9 قانون مبارزه با پولشویی، مرتکبان این جرم علاوه بر استرداد درآمد و

عواید حاصل از ارتکاب جرم ــ مشتمل بر اصل و منافع حاصل ــ به جزای نقدی

به میزان یک چهارم عواید از جرم پولشویی محکوم می‌شوند که باید به حساب

درآمد عمومی نزد بانک مرکزی ایران واریز شود.