حقوق و وظایف متقابل مردم و حکومت (3)

   حقوق مردم بر حکومت از دیدگاه مولا علی

    3- انتخاب حکومت و حاکم

   امام علی در نامه ای به یکی از والیان خود می فرماید: «همانا

حکمرانی تو طعمه نیست، بلکه امانتی در گردن توست». او با اشاره

به حق انتخاب حاکم و حق انتخاب حکومت توسط مردم می فرماید:

«ای مردم! همانا حکومت متعلق به شماست و دیگران در آن حق

ندارند؛ مگر کسانی که شما حکومت را به آنان واگذار کنید».

   حتی انتخاب و رضایت مردم در مشروعیت الهی حکومت معصومان

را شرط اعمال حاکمیت و حکومت می دانست. بر این اساس، اگر

چه خداوند، معصومان را به حکومت برگزیده، ولی حکومت آنان به

وجود زمینه و بستر مناسب (یعنی رضایت و پذیرش مردم) مشروط

است.

   4- نظارت و انتقاد

   امام علی در باره ی این حق مردم می فرماید: «ای مردم! از گفتار

حق و مشورت عادلانه دریغ نکنید؛ زیرا من از خطا مصون نیستم؛ مگر

این که خداوند یاری ام کند.»حضرت در کلامی دیگر از مردم می خواهد

بر اعمال حاکمان و نمایندگانش، مانند ابن عباس که شخصیتی علمی

و مفسر قرآن بود، نظارت کنند و در صورت دیدن خلاف، آن حضرت را

آگاه سازند. امیر مؤمنان، از نقد و اندرز مردم استقبال می کرد و از

مردم می خواست برای رشد و یاری حکومت، نصیحت و راهنمایی

 خود را پیوسته و آشکار و پنهان به گوش آن حضرت برسانند.

   5 - مساوات

   برخورد یکسان و قانون مدار حکومت با شهروندان، از حقوق مردم

به شمار می رود. حضرت علی، رعایت اصل مساوات و تقسیم یکسان

بیت المال را از حقوق مردم بر والی برمی شمارد و به یکی از فرمانداران

خود  می فرماید: «باید مردم، در میزان برخورداری از حق و قانون، نزد

تو یکسان باشند.» و به رعایت مساوات در حکومت تأکید و سفارش

می کرد، طوری که گاهی تحمل اصل مساوات برای دیگران، حتی یاران

نزدیک حضرت، گران و سنگین بود، و دلیل تساوی رفتار خود با همگان

را اصل برابری مردم در حقوق خود بیان می کند.

   و فرمود هیچ کس بر دیگری فضل و شرافت ندارد، مگر آنکه تقوا و

طاعت الهی داشته باشد. و در منشور حکومتی خویش به مالک اشتر،

با سفارش به رعایت اصل مساوات، وی را از تخلف و برتری جویی بر

مردم باز می دارد و می فرماید:

                 در نگاهتان به مردم، اعم از نگریستن به گوشه ی

             چشم و خیره نگاه کردن و اشاره و سلام، مساوات را

             رعایت کنیـد تا قدرتمنـدان، در مقـام تطمیـع برنیایند و

             ضعفا از عدالت شما نومید نگردند.