حقوق و وظایف متقابل مردم و حکومت (4)

     حقوق مردم بر حکومت از دیدگاه امام علی

    6 - قانون گرایی

   امیرمؤمنان علی علیه السلام خود را در برابر قانون چون دیگر مردم

می دانست و چنین می گفت:

   ای مردم! همانا من مانند یکی از شما هستم. هر چه از قانون و حق

به سود یا زیان شماست، برای من نیز چنان است؛ زیرا هیچ نسبتی،

قانون و حق را باطل و متوقف نمی کند. او در فرمان معروفش به مالک

اشتر می فرماید: «حق و قانون را درباره ی کسی که لازم است، اجرا

کن؛ بی توجه به اینکه آن شخص، از نزدیکانت به شمار می آید».

   یکی از ویژگی های قانون گرایی، اصل شایسته سالاری است. 

مولا، خطاب به یکی از استاندارانش، وی را از پذیرش سفارش و

شفاعت دیگران باز می دارد و شایستگی و صلاحیت و تعهد را تنها

ملاک انتخاب بیان می کند.

   7 - عدالت اجتماعی و حمایت از ضعفا

   ایجاد حکومت عدل و حمایت از حقوق مستضعف، از ویژگی های

حکومت مطلوب و مدینه ی فاضله است. در اندیشه سیاسی امام،

حکومت؛ امین و حافظ منافع و حقوق مردم است و باید حقوق آنها

را پاس دارد. حاکمان نیز باید بر مبنای عدالت، به کشورداری بپردازند

و با پایمال کنندگان حقوق شهروندان مقابله کنند.

   امام علی اصل عدالت را از حقوق مردم می شمارد و خود را به

توزیع عادلانه ی ثروت ملی و غنائم ملزم می داند، و به یکی از والیان

خود چنین دستور می دهد:

               عدالت پیشه کن و از کجروی، بی انصافی، ستم و

           اعمال فشار بپرهیز؛ زیرا بی انصافی، موجب آوارگی

           (فرار مغزها) و ستم و خشونت، سبب برخورد با شمشیر

           (رویارویی فیزیکی حکومت و مردم) می شود.

   امام به نقل از پیامبر می گوید: جامعه ای را که در آن حق ضعیف

به آسانی از ستمگر ستانده شود، جامعه ی پاک و مقدس است؛ و

در منشور حکومتی اش به مالک اشتر، همه مردم را دارای حق

می داند. آنگاه درباره ی مستضعفان، به ویژه یتیمان و سالخوردگان

سفارش می کند و از مالک می خواهد بخشی از بیت المال را به

آنان اختصاص دهد و نگذارد حکومت و قدرت، وی را از رسیدگی به

امورشان باز دارد.