حقوق و وظایف متقابل مردم و حکومت (5)

   9 - توسعه ی اقتصادی

   امام فقر را به «مرگ بزرگ»، «تنگی و تاریکی گور» و «مانع بیان

حجت» توصیف می کند. 

   از دیدگاه آن بزرگوار فقر زُدایی چنان اهمیتی دارد که اصلاح وضع

زندگی مردم را از اهداف حکومت و جنگ های خود می شمرد؛ مثلا" 

به مالک اشتر سفارش می کند بیشتر همّتش را به آبادانی زمینهای

کشاورزی و به دست آوردن محصولات کشاورزی معطوف کند. به

اعتقاد ایشان، وضع مقررات مالیاتی و به دست آوردن مالیات بیشتر

از کشاورزان نباید کانون توجه حاکم باشد؛ زیرا تناسب نداشتن مالیات

با هزینه ی کار، موجب نابسامانی امور کشور و ویرانی زندگی مردم

خواهد شد.

   10 - توسعه ی فرهنگی

   مولا علی، آموزش و تربیت مردم را، از حقوق مردم بر حاکم می داند

و معتقد است حاکم باید با نصیحت، تذکر و خیرخواهی، فرهنگ عمومی

و فرهنگ دینی را گسترش دهد. حضرت، والیان خود را به هم نشینی

با دانشمندان و حکیمان و مشاوره با آنان در کشورداری امر می کند تا

در سایه ی اندیشه ی متخصصان و اهل فن، امور کشور به شایستگی

سامان یابد.

   ایشان عقیده دارند که انسان های سست ایمان و بی توجه به

شریعت هرگز نباید فرمانروایی مسلمانان را بر عهد گیرند؛ زیرا سنّت

نبوی را به کار نبسته و امت را در گرداب هلاکت غوطه ور می سازند.

می سازند.

   11 - رفتار انسانی با مردم

   از حقوق مسلّم مردم، رفتار نیک و گشاده رویی حاکم است. امام

علی می گوید: همانا از حقوق مردم در برابر حاکم این است که حاکم،

برای همت و فضلی که بدان نایل شده است، رفتارش را با مردم تغییر

ندهد و با افزونی نعمت های الهی، نزدیکی و عطوفتش را با برادران

دینی اش بیشتر کند. مثلا" به مالک فرمان می دهد:

   ای مالک! مهربانی، رحمت و محبت به مردم را در قلبت جای ده!

مبادا برای آنان مانند جانوری درنده باشی و خوردن حقوقشان را

غنیمت شماری؛ زیرا آنان دو دسته اند: یا برادر دینی تو هستند یا

در آفرینش همانندت به شمار می آیند. 

   از دیگر حقوق مردم آن است که حاکم، امکان گفت وگوی مستقیم

با مردم را فراهم کند. امیرمؤمنان در این باره می فرماید:

   در ارتباط با مردم، جز زبانت نماینده ای و جز چهره ات، مانع و

فاصله ای نداشته باش! مبادا مانع دیدار نیازمندی با خود شوی!

   12 - آگاهی از امور کشور

   همچنین آگاهی از امور کشور، حق مردم است و روشن ساختن

افکار عمومی و پاسخ به پرسش ها و شبهات مردم، وظیفه حاکم

شمرده می شود.

   حکومت و دولتمردان، همواره در معرض انواع شایعه ها و اتهام ها

قرار دارند. این آفت در حکومت های دینی به تهدید اصل حکومت و

خدشه دار ساختن قداست دین می انجامد. آگاه ساختن مردم، این

خطر را از میان می برد و شایعه سازان و دشمنان دین را ناکام

می سازد. امیرمؤمنان در این باره می فرماید:

   اگر شهروندان به تو گمان ستمگری بردند، عذر و بی گناهی خود

را آشکار و ثابت کن و شایعات را با ارائه ی دلیل، روشن و نابود ساز.